4 tháng 7, 2022
26 tháng 6, 2022
LÃO TỬ - TRIẾT GIA CỔ ĐẠI
LÃO TỬ - TRIẾT GIA CỔ ĐẠI
Lão Tử (chữ
Hán: 老子, cũng được chuyển tự thành Lao
Tzu, Lao Tse, Laotze, Laotsu trong các văn bản Tây
Phương) (571 TCN - 471 TCN) là một
nhân vật chính yếu trong Triết học Trung Quốc, sự tồn tại của ông trong lịch sử
hiện vẫn đang còn được tranh cãi. Theo truyền thuyết Trung Quốc, ông sống ở thế
kỷ VI TCN. Nhiều học giả hiện đại cho rằng ông sống ở thế kỉ IV TCN, thời Bách
gia chư tử, khoảng giữa thời kỳ Xuân Thu và đầu thời kỳ Chiến Quốc. Lão Tử được
coi là người viết Đạo đức kinh (道德經)
– cuốn sách của Đạo giáo có ảnh hưởng lớn, và ông được công nhận là Khai tổ của
Đạo giáo (Đạo tổ 道祖), là một trong ba tôn giáo có ảnh hưởng mạnh đến văn hoá
trung hoa, hay còn gọi là Tam giáo.
Cuộc đời
Người ta biết được rất ít về cuộc đời
Lão Tử. Sự hiện diện của ông trong lịch sử cũng như việc ông viết cuốn "Đạo Đức Kinh" đang bị tranh cãi rất
nhiều. Lão Tử đã trở thành một nhân
vật văn hóa quan trọng đối với các thế hệ người Trung Quốc tiếp sau. Truyền
thuyết cho rằng ông sinh ra ở huyện Khổ (苦縣) nước Sở (楚), hiện nay là Lộc Ấp (鹿邑)
thuộc tỉnh Hà Nam, trong những năm cuối thời Xuân Thu. Một số truyền thuyết nói
rằng khi sinh ra tóc ông đã bạc trắng, vì ông đã nằm trong bụng mẹ 70 năm rồi mới
ra đời, điều này giải thích cho cái tên của ông, có thể được dịch thành "bậc
thầy già cả".
Theo truyền thống, và một tiểu sử gồm
cả trong cuốn sử của Tư Mã Thiên, Lão Tử là người cùng thời nhưng lớn tuổi hơn
Khổng Tử và làm quan giữ sách trong thư viện triều đình nhà Chu. Khổng Tử đã có
ý định hay đã tình cờ gặp ông ở nước Chu, gần nơi hiện nay là Lạc Dương, nơi Khổng
Tử định đọc các cuốn sách trong thư viện. Theo những câu chuyện đó, trong nhiều
tháng sau đó, Khổng Tử và Lão Tử đã tranh luận về lễ nghi và phép tắc, vốn là
những nền tảng của Khổng giáo. Lão Tử cho rằng việc khôi phục lễ giáo thời nhà
Chu của Khổng Tử để giúp thiên hạ thái bình là không thực dụng. Truyền thuyết Đạo
giáo kể rằng những cuộc tranh luận đó có ích cho Khổng Tử nhiều hơn so với những
gì có trong thư viện.
Sau này, Lão Tử nhận thấy rằng chính
sự của đất nước đang tan rã và quyết định ra đi. Ông đi về phía Tây trên lưng một
con trâu qua nước Tần và từ đó biến mất vào sa mạc rộng lớn. Truyền thuyết kể rằng
có một người gác cửa tên Doãn Hỉ ở cửa
phía tây của ải Hàm Cốc thuyết phục Lão Tử viết lại những hiểu biết của mình
trước khi đi vào sa mạc. Cho tới lúc ấy, Lão Tử mới chỉ nói ra các triết thuyết
của ông mà thôi, và giống như trường hợp của Chúa Giêsu, Phật Thích Ca, và Khổng
Tử (những cuốn văn tuyển của họ hầu như được hoàn thành bởi các đệ tử). Theo
yêu cầu của người lính đó, Lão Tử đã viết để lại cuốn "Đạo Đức Kinh". Nhiều cuốn ghi chép
và bức tranh về Lão Tử còn lại đến ngày nay, thường thể hiện ông là một người
già hói đầu với một chòm râu trắng hay đen và rất dài; ông thường cưỡi trên
lưng một con trâu.
Một số vấn đề vẫn còn được tranh luận
về cuộc đời Lão Tử gồm:
• Những
tranh cãi đã nổ ra về việc "Lão Tử" là một bút danh của Đam, Thái sử
Đam (太史儋); hay một ông già từ Lai, một quận thuộc nước Tề (齊); hay một nhân vật
lịch sử nào đó.
• Cũng
có người tin rằng "Đạo Đức Kinh"
được viết như một cuốn sách hướng dẫn dành cho các vị vua về việc họ phải cai
trị đất nước như thế nào theo một cách thức tự nhiên hơn: "Cai trị bằng cách không cai trị".
Điều này có thể thấy trong nhiều đoạn trong "Đạo Đức Kinh", khi nói rằng: "Không tán dương người quyền quý thì người dân không tranh tụng"
và "Không đề cao giá trị đồ quý thì
người dân không tranh cướp".
Đạo giáo
Tác phẩm của Lão Tử, cuốn Đạo Đức Kinh,
là một trong những cuốn chuyên luận đáng chú ý nhất trong lịch sử triết học
Trung Quốc. Nó là kiệt tác được cho là của ông, đụng chạm tới nhiều vấn đề của
triết học trong quan hệ giữa con người và thiên nhiên, "người thuận theo đất, đất thuận theo trời,
trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên", rằng con người cần sống
hòa hợp với thiên nhiên và tạo hóa, tuân theo quy luật của thiên nhiên, tu luyện
để sống lâu và gần với Đạo.
Giống với những lý lẽ phản đối do Plato đưa ra trong cuốn Cộng hòa về nhiều hình thái chính phủ,
Lão Tử chỉ ra rằng các luật lệ để chuẩn hóa và cai trị chỉ dẫn tới một xã hội
khó kiểm soát hơn. Lão Tử nói "Nếu
dân không sợ chết, dọa họ chết có ích gì", người ta có thể hiểu rằng nếu
đặt ra quá nhiều luật lệ hà khắc để bắt nhân dân tuân phục nhưng trong tâm của
họ không phục thì sẽ gây nên những tình huống khó khăn hơn về sau.
Tương tự như nhiều nhà tư tưởng Trung
Quốc khác, cách giải thích tư tưởng của ông luôn sử dụng sự nghịch biện, loại
suy, sử dụng các câu nói từ trước, lặp lại, đối xứng, vần và chuỗi sự kiện lặp
lại. Những đoạn văn được cho là của ông rất giống thơ và khó hiểu. Chúng được
coi là những điểm khởi đầu cho sự suy xét về vũ trụ học hay quan sát nội tâm.
Nhiều lý thuyết mĩ học trong nghệ thuật Trung Quốc bắt nguồn từ những ý tưởng của
ông và người kế tục nổi tiếng nhất của ông là Trang Tử.
Ý tưởng về "Đạo" và sự tồn tại của 2 cực đối lập của Lão Tử khá tương đồng với triết thuyết của Heraclitus, triết gia Hy Lạp thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, và trường
phái Khắc kỷ ở Hy Lạp-Roma.
Những ảnh hưởng
Tác phẩm Đạo Đức Kinh của Lão Tử là một tác phẩm triết học kinh điển.
Trang Tử, người
kế tục nổi tiếng nhất của Lão Tử, đã viết một cuốn sách có ảnh hưởng lớn tới giới
trí thức Trung Quốc với các tư tưởng về chủ nghĩa cá nhân, tự do, sự thảnh
thơi, và nghệ thuật, cuốn sách này có thể chính là nền tảng của Mỹ học Trung Quốc
tuy tác giả không nói gì về điều đó.
Tên gọi
Cái tên "Lão Tử" là danh xưng kính trọng. Lão (老) có nghĩa "đáng
tôn kính" hay "già". Tử (子) nghĩa là thầy. Vì thế, "Lão Tử" có thể được dịch tạm thành
"bậc thầy cao tuổi".
Tên riêng của Lão Tử có thể là Lý Nhĩ
(李耳), tên tự của ông có thể là Bá Dương (伯陽), và tên thụy của ông là Đam, (聃) có nghĩa
là "Bí ẩn".
Lão Tử cũng được gọi là:
• Lão Đam (老聃)
• Lão Quân (老聃)
o Lý Lão Quân (李老君)
o Đạo Đức Thiên Tôn (道德天尊)
o Thái Thượng Lão Quân (太上老君)
• Thái Thượng Đạo Tổ
• Lão Tử Đạo Quân (老子道君)
• Huyền Đô đại lão gia
Dưới thời Nhà Đường họ Lý, để tạo mối
liên hệ với Lão Tử, coi ông là tổ tiên của Hoàng gia, truy phong làm hoàng đế.
Đời Đường Cao Tông tôn là Thái Thượng Huyền Nguyên hoàng đế, đến đời Đường Huyền
Tông lại gia phong là Đại Thánh tổ Cao thượng Đại đạo Kim khuyết Huyền nguyên
Thiên hoàng Đại đế.
Danh ngôn
• Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam,
tam sinh vạn vật.
• Người biết đủ, không bao
giờ nhục (tri túc bất nhục).
• Lưới trời lồng lộng, thưa
mà khó lọt (Thiên võng khôi khôi, sơ nhi bất thất).
• Thái cực sinh lưỡng nghi,
lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái, bát quái sinh vạn vật...
• Tự biết mình là người
sáng suốt. Thắng được người là có sức mạnh. Thắng được mình là kiên cường.
• Đạo bất khả Đạo phi thường
Đạo. Danh bất khả danh phi thường danh.
• Người thuận theo đất, đất
thuận theo trời, trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên. (đã dịch sang thuần
Việt)
• "Hỗn độn thiên địa
sơ khai chữ Đạo đứng đầu tất cả"
• "Trời đã có từ sớm.
Đất cũng có từ sớm. Trời đất mãi mãi cùng tồn tại"(Thiên trường địa cửu)
23 tháng 4, 2013
RABINDRANATH TAGORE - Nhà thơ Bengal, triết gia Bà La Môn, nhà dân tộc chủ nghĩa được trao giải Nobel Văn học 1913
ADAM SMITH - Nhà kinh tế chính trị và triết gia đạo đức người Scotland
ĐỌC NHIỀU
-
VŨ GIA HIỀN Ông tiến sĩ kiêm nhiều “vai diễn” Hiếm ai như ông, cùng một lúc say mê rất nhiều lĩnh vực từ khoa học, một nhà nghiên cứu vật...
-
Võ Quốc Thắng – Doanh nhân, Nhà sáng lập Công ty Cổ phần Đồng Tâm Võ Quốc Thắng (sinh ngày 9 tháng 12 năm 1967) là đại biểu Quốc hội Việ...
-
James Gosling (sinh ngày 19 tháng 5 năm 1955 gần Calgary, Alberta, Canada) là một nhà phát triển phần mềm nổi tiếng. Nghề ...
-
Nguyễn Duy Cương là một diễn giả chuyên nghiệp, một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực Khai phá khả năng tiềm ẩn con người. Ông đã và ...
-
Franz Kafka (3 tháng 7 năm 1883 - 3 tháng 6 năm 1924) là một nhà văn lớn viết truyện ngắn và tiểu thuyết bằng tiếng Đức, đ...
-
Walter Gilbert (sinh ngày 21.3.1932) là một nhà hoá sinh, nhà vật lý, nhà sinh học phân tử người Mỹ, đã đoạt giải Nobel Hóa học năm 1980. ...
-
William Petty (1623-1687) là người đặt nền móng cho trường phái Kinh tế chính trị cổ điển ở Anh, tác phẩm nghiên cứu của ông được xuất...
-
Chúng ta thường nghe nói rất nhiều về doanh nhân nổi tiếng, trước khi quản lý một doanh nghiệp trị giá hàng triệu đô, họ đã khởi nghiệp...
DANH MỤC
- ABRAHAM LINCOLN
- ANH HÙNG
- BÁC SĨ
- BÀI CA
- CA SĨ
- CEO
- CHA ĐẺ
- CHÍNH KHÁCH
- CHÍNH TRỊ
- CHÍNH TRỊ GIA
- CHỦ TỊCH
- CHỦ TỊCH HĐQT
- CHỦ TỊCH NƯỚC VIỆT NAM
- CHUYÊN GIA
- CHUYÊN GIA GIÁO DỤC
- CÔNG CHÚA
- DANH NGÔN
- DANH NHÂN
- DANH NHÂN CỔ ĐẠI
- DANH NHÂN MỸ
- DANH NHÂN PHILIPPINES
- DANH NHÂN VĂN HÓA THẾ GIỚI
- DANH NHÂN VẦN A
- DANH NHÂN VẦN B
- DANH NHÂN VẦN C
- DANH NHÂN VẦN D
- DANH NHÂN VẦN Đ
- DANH NHÂN VẦN E
- DANH NHÂN VẦN F
- DANH NHÂN VẦN G
- DANH NHÂN VẦN H
- DẠNH NHÂN VẦN I
- DANH NHÂN VẦN J
- DANH NHÂN VẦN K
- DANH NHÂN VẦN L
- DANH NHÂN VẦN M
- DANH NHÂN VẦN N
- DANH NHÂN VẦN O
- DANH NHÂN VẦN P
- DANH NHÂN VẦN Q
- DANH NHÂN VẦN R
- DANH NHÂN VẦN S
- DANH NHÂN VẦN T
- DANH NHÂN VẦN V
- DANH NHÂN VẦN W
- DANH NHÂN VIỆT
- DANH NHÂN VIỆT NAM
- DANH SĨ
- DANH VẦN M
- DỊCH GIẢ
- DIỄM XƯA
- DIỄN GIẢ
- DIỄN VĂN
- DO THÁI
- DOANH NHÂN
- ĐẠI THI HÀO
- ĐẤT NƯỚC
- GIẢI NOBEL
- GIÁM ĐỐC ĐIỀU HÀNH
- GIẢNG VIÊN
- GIÁO DỤC
- GIÁO SƯ
- GỐC DO THÁI
- GỐC PHI
- Günter Wilhelm Grass
- HOA KỲ
- HỌA SĨ
- HOÀNG ĐẾ
- HOÀNG ĐẾ NHÀ LÝ
- J.K ROWLING
- KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ
- KHOA HỌC - TỰ NHIÊN
- KINH TẾ
- KỸ SƯ
- LINH MỤC CÔNG GIÁO
- MARTIN LUTHER KING
- MỤC SƯ
- NAPOLEON HILL
- NGHỆ SĨ
- NGUYỄN ĐÌNH THI
- NGUYỄN TRÃI
- NGƯỜI ANH
- NGƯỜI ÁO
- NGƯỜI DO THÁI
- NGƯỜI ĐỨC
- NGƯỜI IRELAND
- NGƯỜI ISRAEL
- NGƯỜI MỸ
- NGƯỜI MÝ
- NGƯỜI PHÁP
- NGƯỜI SCOTLAND
- NGƯỜI VIỆT
- NHÀ BÁC HỌC
- NHÀ BÁO
- NHÀ ĐỊA CHẤT
- NHÀ ĐỘNG VẬT HỌC
- NHÀ HÓA SINH
- NHÀ KHOA HỌC
- NHÀ LÃNH ĐẠO
- NHÀ LẬP TRÌNH
- NHÀ NGHIÊN CỨU
- NHÀ NGOẠI GIAO
- NHÀ PHÁT MINH
- NHÀ SÁNG LẬP
- NHÀ SINH HỌC
- NHÀ SINH LÝ HỌC
- NHÀ SOẠN KỊCH
- NHÀ THIÊN VĂN
- NHÀ THÔNG THÁI
- NHÀ THƠ
- NHÀ THƠ. NGUYỄN DU
- NHÀ TOÁN HỌC
- NHÀ TRIẾT HỌC
- NHÀ TỰ NHIÊN HỌC
- NHÀ VĂN
- NHÀ VĂN HÓA
- NHÀ VĂN HÓA - TƯ TƯỞNG
- NHÀ VĂN VIỆT NAM
- NHÀ VẬT LÝ
- NHÀ VIRUS HỌC
- NHẠC SĨ
- NHẠC SĨ TÂN NHẠC
- NHÂN KHẨU HỌC
- NHÂN VẬT HOÀNG GIA
- NHÂN VẬT HOÀNG GIA VIỆT NAM
- NHÂN VẬT LỊCH SỬ
- NHẬT BẢN
- NHẬT VẬT HOÀNG GIA VIỆT NAM
- NỮ THỐNG THỐNG
- ÔNG CHỦ
- PHI HÀNH GIA
- PHILIPPINES
- PHỤNG SỰ
- SÁNG LẬP VIÊN
- SĨ QUAN HẢI QUAN
- SOCRATES
- SỬ GIA
- TÁC GIẢ
- THI HÀO
- THI SĨ
- THƠ
- THỦ LĨNH
- THỦ TƯỚNG
- TIẾN SĨ
- TIỂU THUYẾT GIA
- TK - LỮ KHÁCH VÔ HÌNH
- TK - LỮ KHÁCH VÔ HÌNH CẢM TÁC
- TK - NGHIỆM
- TỔNG GIÁM ĐỐC
- TỔNG THỐNG
- TRIẾT GIA
- TRỊNH CÔNG SƠN
- TỶ PHÚ
- VĂN HÓA - XÃ HỘI
- VỆT NAM
- VĨ ĐẠI
- VIỆT NAM
- VOLTAIRE
- VỘI VÀNG
- Vua
- XUÂN DIỆU
- XUÂN QUỲNH
BÀI VIẾT
-
▼
2022
(66)
-
▼
tháng tám
(23)
- Luc Montagnier – Nhà virus học hàng đầu thế giới n...
- Lương Thế Vinh – Nhà toán học, Chính trị gia thời ...
- Duyên Anh – Nhà văn, nhà báo, nhà thơ hoạt động ở ...
- Phạm Văn Sơn – Sử gia Việt Nam
- NGUYỄN DU – “Trăm năm trong cõi người ta…”
- Walter Scott – Tiểu thuyết gia và thi hào lỗi lạc ...
- Trần Văn Cẩn – Họa sĩ nổi tiếng Việt Nam
- Nguyễn Phúc Khuê Gia – Công chúa con Vua Minh Mạng...
- Kido Takayoshi – Chính khách Nhật Bản dưới thời Mi...
- Günter Wilhelm Grass – “Không gì có thể thay thế v...
- Lê Đại Hành – Hoàng đế sáng lập nhà Tiền Lê – Nhân...
- Achille Valenciennes – Nhà động vật học người Pháp
- VOLTAIRE – “Những gì sách dạy chúng ta giống như l...
- Ernest Lawrence – Nhà vật lý người Mỹ
- SOCRATES – “Hãy tự biết chính mình”
- Võ Chí Công – Chính khách Việt Nam – Cựu Chủ tịch ...
- Alexander Fleming – Bác sĩ, Nhà sinh học, người mở...
- Neil Armstrong – Phi hành gia người Mỹ nổi tiếng, ...
- William Rowan Hamilton – Nhà toán học, Vật lý và T...
- Emile Berliner – Nhà phát minh người Đức gốc Do Thái
- J.K ROWLING – “Nếu ai đó hỏi tôi công thức để chế ...
- Lê Quý Đôn – Nhà thơ, Tác giả, Nhà bác học lớn của...
- Nguyễn Phúc Phương Mai – Con gái đầu lòng của Vua ...
-
▼
tháng tám
(23)
-
►
2021
(11)
- ► tháng mười một (1)
- ► tháng mười (2)
- ► tháng chín (2)
-
►
2013
(47)
- ► tháng mười hai (2)
- ► tháng mười một (1)
- ► tháng mười (1)
-
►
2012
(46)
- ► tháng mười hai (1)
-
►
2011
(10)
- ► tháng mười một (1)
- ► tháng mười (9)
Danh nhân Văn hóa - Hoàng Gia